Metody pomiaru wydatku energetycznego:
-
Gazometryczna
-
Telemetryczna
-
Tabelaryczno-chronometryczna
Metoda gazometryczna opiera się na zasadzie, że WE jest wprost proporcjonalny do użytego podczas pracy powietrza. Polega na określeniu wskaźników wymiany gazowej pracownika. Do pomiarów ilości zużytego O2 i wydychanego CO2 stosuje się specjalną aparaturę pomiarową. Pomiar wykonuje się podczas wykonywania pracy. Stosuje się dla prac o stałym, niezbyt dużym wysiłku i mało ruchliwych.
W zależności od zużycia tlenu pracę dzieli się na:
lekką – zużycie wynosi 0,5 do 1,02 l/min
umiarkowanie ciężką – zużycie 1 do 2 l/min
ciężką – zużycie większe niż 2l/min
Praca ciężka powoduje tzw. deficyt tlenowy co w efekcie doprowadza do spadku wydolności organizmu i ograniczeniu zdolności do wykonywania pracy.
Metoda telemetryczna – polega na pomiarach tętna oraz obliczeo WE odpowiadających częstotliwości skurczów serca. Przy pracach przekraczających fizycznie możliwości człowieka przeprowadza się także pomiar czasu restytucji (powrotu tętna do stanu wyjściowego). Jest to metoda bardziej czuła od metody telemetrycznej. Stosuje się przy pracach ruchliwych, niecyklicznych.
Metoda tabelaryczno – chronometrażowa polega na:
wyodrębnieniu czynności elementarnych posegregowaniu ich wg jednostek elementarnych zawartych w tabelach (fizjologicznych) określających wartości jednostkowego WE właściwe dla czynności składowych całego procesu ruchowego.
przeprowadzeniu dokładnego chronometrażu czasu czynności wykonywanych przez pracownika
wyliczeniu sumarycznej wartości WE przypadającego na zmianę roboczą
skonfrontowaniu wyniku z wartościami przypisanymi dla danej kategorii stopnia ciężkości pracy oraz dokonanie zakwalifikowania badanego typu obciążenia
Stosować można dla każdych warunków pracy, brak konieczności używania aparatury pomiarowej, brak wpływu na proces pracy. Mało dokładna, subiektywna, nie uwzględnia podstawowej przemiany materii pracownika.
Wysiłek statyczny
Praca statyczna powoduje, że mięśnie są cały czas napięte, naczynia włosowate ulegają zaciśnięciu, mniej krwi przedostaje się do mięśni, powoduje tzw. deficyt tlenowy i człowiek męczy się szybciej. Praca statyczna przy tym samym wydatku energetycznym może więc być bardziej uciążliwa niż dynamiczna.
Ocenę obciążenia statycznego przeprowadza się metodą szacunkową wg skali: małe, średnie, duże, bardzo duże.
Ocena opiera się na znajomości: przyjętej postawy ciała, stopnia wymuszania pozycji i pochylenia ciała, możliwości zmiany pozycji, położenia kończyn i ich ruchów.
Sporządza się chronometraż pracy pracownika. Jeżeli pracownik wykonuje pracę w różnych pozycjach do oceny przyjmuje się pozycję ciała o największym obciążeniu statycznym, jeżeli jest utrzymywana dłużej niż 3 godziny na zmianę roboczą. Na podstawie danych zawartych w tabeli określa się stopień obciążenia statycznego słownie i punktowo.
(monotypowe) Występuje, gdy mamy do czynienia z powtarzającymi się ruchami, obciążającymi te same mięsnie. Wywołuje to miejscowe zmęczenie, podczas gdy pozostałe części ciała pozostają w spoczynku. Często występuje przy pracach zmechanizowanych. Ma związek z monotonią prowadzącą do zmęczenia psychicznego.
Ocena monotypowości ruchów – metoda szacunkowa, do analizy bierze się pod uwagę:
stopień ograniczenia ruchowego
liczbę powtórzeń
wielkość rozwijanych sił przez mięśnie będące w trakcje pracy
Stopień monotypowości
Liczba powtórzeń czynności
Siła > 10kG
Siła < 10 kG
Mały
< 800
< 300
Średni
800 – 1600
300 – 800
Duży
>1600
>800
Przeciwdziałanie obciążeniom fizycznym
Wydatek energetyczny uzupełnia się poprzez odpowiednie normowanie pracy, przerwy w pracy
Zapobieganiem obciążeniom statycznym zajmuje się ergonomia koncepcyjna Przeciwdziałanie monotonii – racjonalizacja ruchów roboczych, przerwy w pracy, wypoczynek czynny, rozpraszanie monotonii np. muzyka.
Badaniem obciążenia psychicznego zajmuje się psychologia pracy. Bada się je w dwóch różnych aspektach: wymagań stawianych przez pracę i konkretnego organizmu pracującego człowieka.
Obciążenie psychiczne w aspekcie wymagań stawianych przez pracę, przeprowadza się w oparciu o trzy oceny cząstkowe związane z etapami pracy, tj.
z odbiorem informacji
z podejmowaniem decyzji
z wykonywaniem czynności
Odbieranie informacji – percepcja
Spośród wielu bodźców jakie do nas dochodzą, należy wyróżnić te, które są związane z wykonywaniem pracy. Są to sygnały – nośniki informacji, które człowiek odbiera z urządzeń pomiarowych, sygnalizacyjnych, urządzeń technicznych, surowców i innych przedmiotów. Stopień obciążenia psychicznego zależy od ilości informacji w określonym czasie, ich złożoności i zmienności, czas trwania sygnału, jego rodzaj, barwa.
Podejmowanie decyzji wymaga znacznego zaangażowania ośrodkowego układu nerwowego człowieka, co jest związane z obciążeniem psychicznym. Zanim zostanie podjęta decyzja, otrzymane informacje muszą byd przetworzone w mózgu. Im informacja bardziej złożona, zmienna i niejednoznaczna, tym większy stres przy podejmowaniu decyzji, Stres wiąże się też ze świadomością konsekwencji źle podjętej decyzji.
Wykonywanie czynności powoduje także obciążenie psychiczne. Przy wielokrotnym wykonywaniu danej czynności wysiłek psychiczny jest niewielki. Natomiast zbyt duże tempo, wysoki stopieo skomplikowania pracy, brak przerw może prowadzid aż do psychicznego wyczerpania.
Obciążenie psychiczne zależy od parametrów wysiłku psychicznego:
złożoności wykonywanej pracy
powtarzalności czynności przy pracy
jednoznaczności informacji
ważności podejmowanych decyzji
dokładności wykonywanej czynności
i wzrasta szczególnie jeżeli występuje monotonia i monotypia pracy, czuwanie, konieczność podejmowania częstych i trudnych decyzji.
Ocenę psychicznego obciążenia pracą związaną z analizą sprawności człowieka przeprowadza się w oparciu o różne testy psychologiczne, pomiar zmian parametrów fizjologicznych (układu krążenia, systemu nerwowego itp.) oraz subiektywne oceny osób wykonujących pracę.
Metody badania obciążenia psychicznego (fizjologiczno-psychologiczne)
Bada się najczęściej:
liczbę wysyłanych informacji w jednostce czasu (analiza ilościowa) -liczbę błędów (analiza jakościowa pracy)
czas reakcji
zdolność do wykonania zadania dodatkowego (miara rezerwowej zdolności do pracy)
Ocenę monotonii pracy przeprowadza się w oparciu o badanie cech pracy:
niezmienność (jednostajności) procesu pracy
niezmienność warunków pracy (środowiska)
konieczność zachowania stałego napięcia uwagi
stopień skomplikowania wykonywanych operacji
Stopień monotonii:
duży (wszystkie 4 cechy)
średni (3 cechy)
mały (2 lub 1 cecha)
